H
ΛΕΞΗ ΤΗΣ
ΕΒΔΟΜΑΔΑΣ: Τα
Σεπτεμβριανά, όσο
κι αν
ακούγεται
περίεργο, δεν
επηρέασαν
σημαντικά τον
αριθμό των
Ρωμιών
μαθητών της
Πόλης. H αντίστροφη
μέτρηση
άρχισε με τις
απελάσεις του
1964 και στη
συνέχεια μετά
το 1974 πήρε
χαρακτήρα
άτακτης φυγής.
Σήμερα ένα
σημαντικό
ποσοστό είναι
Άραβες ορθόδοξοι.
Ο
Δημήτρης
Φραγκόπουλος
ήταν ο διευθυντής
του
σημαντικότερου
σήμερα
μειονοτικού
Λυκείου - του
Ζωγράφειου -
και
ισορρόπησε με
τον πιο ριψοκίνδυνο
τρόπο ανάμεσα
στον εύκολο
εθνικισμό (πολλών
Ελλαδιτών)
και στην
ιστορικότητα
της συνύπαρξης
στην Πόλη
ΣΤΙΣ
6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1955
ένας νεαρός
Ρωμιός βρέθηκε
στη Σμύρνη για
να
παρουσιαστεί
στον τουρκικό
στρατό. Ως
απόφοιτος
Πανεπιστημίου
(ελληνικού -
φιλόλογος) θα
περνούσε από
τη Σχολή
Εφέδρων Αξιωματικών
(ο μοναδικός
Ρωμιός από
τους
συναδέλφους
του). Εκείνη τη
μέρα και την
επομένη
βρέθηκε σε μια
σκοτεινή
παραζάλη της
Ιστορίας. Τις
ωμότητες εις
βάρος της
ελληνικής
μειονότητας.
Στην πατρίδα
του την Πόλη,
στη Σμύρνη και
αλλού. Όμως
στάθηκε και
τυχερός. Μαζί
του ήταν ένας
Τούρκος,
επίσης
έφεδρος αξιωματικός.
«Με είχε
συμπαθήσει,
κάναμε παρέα.
Με τα επεισόδια,
μα κυρίως μετά,
έγινε η σκιά
μου. H ασπίδα
μου. Για να μη
με προσβάλει
κανείς. Με
τίμησε με τη
φιλία του, πώς
μπορούσα να
μην κάνω το
ίδιο;». Ίσως ο
Δημήτρης Φραγκόπουλος
να τιμήθηκε
στη ζωή του
ακριβώς γιατί
δεν άφησε μέσα
της χώρο για
εκδίκηση ή για
εύκολους
ρεβανσισμούς.
Και κυρίως για
τη σταθερότητα
με την οποία
περιφρούρησε
τις δύσκολες
επιλογές του
αλλά και για τη
συνέπεια με
την οποία υπηρέτησε
αυτό που ο
ίδιος όρισε ως
ρίζες του. Ο
Δημήτρης
Φραγκόπουλος
ισορρόπησε με
τον πιο
ριψοκίνδυνο
τρόπο ανάμεσα
στον εύκολο
εθνικισμό
(πολλών
Ελλαδιτών) και
στην
ιστορικότητα
της
συνύπαρξης
στην Πόλη. Τόσες
φορές βρέθηκα
στην Πόλη, αλλά
δεν κατάφερα
να τον
συναντήσω. Το
όνομά του μού
ερχόταν
συνεχώς από πολλές
πλευρές. Από
φίλους,
Ρωμιούς και
Τούρκους. Όλοι
μιλούσαν με
σεβασμό για
τον
σημαντικότερο
εξωθεσμικό
παράγοντα της
ελληνικής
μειονότητας.
Προχθές στη
γιορτή του τον
συνάντησα
στην Αθήνα (στα
πλαίσια ενός
ολιγοήμερου
ταξιδιού του). H
κουβέντα έγινε
μετ' εμποδίων
επειδή το
τηλέφωνό του
χτυπούσε διαρκώς
από πρώην
μαθητές του.
Άλλοι από την
Ελλάδα, άλλοι
από την Πόλη,
άλλοι από
άλλες
ηπείρους. Για
να του ευχηθούν.
(Όλοι μας
υποθέτω
κάποιες
στιγμές
σκεφτόμαστε
τους
δασκάλους μας
αλλά μάλλον
είναι σπάνιο
να επικοινωνούμε
μαζί τους
χρόνια μετά
την αποφοίτηση).
Ο Δημήτρης
Φραγκόπουλος
από το 1958 ώς και
το 1993 ήταν ο διευθυντής
του
σημαντικότερου
σήμερα
μειονοτικού Λυκείου
- του
Ζωγράφειου.
Παρέμεινε
δάσκαλος και
μετά τη...
...
συνταξιοδότησή
του. Όχι στα
κλασικά
κείμενα (αγαπημένος
του ο
Θουκυδίδης)
αλλά στον τρόπο
που βιώνει το
παρόν η
κοινότητα των
2.000 Ρωμιών στην
Πόλη. Πίστευε
και πιστεύει
στην
εκπαίδευση. Όχι
σ' αυτήν που
εγκλωβίζει σε
στερεότυπα
αλλά που διασφαλίζει
τη συνέχεια
στο μέλλον.
Πρόσφατα έδωσε
μια μεγάλη
μάχη που δεν
έφθασε μέχρι
την Ελλάδα. Πολέμησε
(«όχι εγώ, όλοι
μαζί», λέει,
αλλά δεν είναι
ακριβώς έτσι)
για το μέλλον
των 221 μαθητών
της μειονότητας
στα
εναπομείναντα
δέκα Δημοτικά
και Γυμνάσια και
στα τρία
Λύκεια στην
Πόλη. Οι
μειονότητες,
παντού σ' όλα
τα εθνικά
κράτη του 19ου
και του 20ού αιώνα,
χτυπήθηκαν σε
δύο μέτωπα:
Στην
εκπαίδευση και
στην ισότιμη
ένταξη στην
(εθνικά
«ομοιογενή»)
κοινωνία. Για
να
καταλάβουμε
την επιμονή
του Δ. Φραγκόπουλου
στην
εκπαίδευση
πρέπει πρώτα
να σκεφτούμε
πόσο δύσκολη
ήταν η
περίοδος από
το 1955 μέχρι και σχετικά
πρόσφατα για
τους
Ρωμιούς.«Έβλεπα
το Ζωγράφειο
να λειώνει. Οι
μαθητές μου με
αποχαιρετούσαν
με δάκρυα. Μου
ζητούσαν
συμβουλές,
αλλά τι να τους
πω». Από τους 7.057
Ρωμιούς
μαθητές το 1960-61,
απέμειναν 2.012 το
1974-75 με την εισβολή
στην Κύπρο. Ο Δ.
Φραγκόπουλος
επέλεξε την Πόλη.
Το ίδιο και οι
δύο κόρες του,
που σήμερα
διδάσκουν στα
μειονοτικά
σχολεία. «Οι
άλλοι έφευγαν
και δεν
ξαναγύριζαν».
Αλλά και όσοι
αποφοιτήσουν
από αυτά
συνήθως
έρχονται στα
ελληνικά
Πανεπιστήμια και
δεν ξαναγυρίζουν
στην Πόλη. Κι
όμως φαίνεται
ότι οι εποχές
έχουν αλλάξει.
Περισσότερες
από 70 μεγάλες ελληνικές
επιχειρήσεις
δραστηριοποιούνται
στην Πόλη και
αναζητούν
στελέχη που να
ξέρουν ελληνικά
και τουρκικά.
Αλλά και μια
ξένη γλώσσα
και κομπιούτερ
και πανεπιστημιακή
ειδίκευση. «H
Τουρκία, λέει ο
δάσκαλος της
Πόλης, ευτυχώς
για όλους -
Ρωμιούς και
Τούρκους -
μπαίνει στην
Ευρωπαϊκή
Ένωση. Μα και
πιο πριν, οι σεισμοί
έδειξαν τις
προοπτικές
και το απόθεμα
ανεκτικότητας
που υπάρχει
στην τουρκική
κοινωνία».
Το
πρόβλημα
δημιουργήθηκε
«ξαφνικά»...
...
όταν το
τουρκικό
υπουργείο
Παιδείας
αναδιοργάνωσε
από φέτος το
εκπαιδευτικό
σύστημα. Έτσι
ένας Τούρκος
μαθητής θα
πηγαίνει 8
χρόνια στο
Δημοτικό-Γυμνάσιο
(τα Δημοτικά
ήταν 5ετούς
φοίτησης) και 4
χρόνια στο
Λύκειο ώστε να
προετοιμάζεται
καλύτερα για
την Τριτοβάθμια
Εκπαίδευση. Το
βάρος δίνεται
πλέον στα 4ετή
Λύκεια με νέα
μαθήματα, με
νέες μεθόδους
διδασκαλίας.
Στον αντίποδα
το 3ετες
μειονοτικό
Λύκειο φαντάζει
απαρχαιωμένο.
Ήδη
δημιουργείται
πρόβλημα αναγνώρισης
του απολυτηρίου
του - έναντι
των τουρκικών -
επομένως και
συνέχισης
στην
Τριτοβάθμια
Εκπαίδευση. H
λύση της φυγής
στην Ελλάδα
δεν
επιβάλλεται
πλέον χάρη στις
νέες ευνοϊκές
συνθήκες. Αν
λοιπόν η
μειονότητα
πιστεύει ότι
υπάρχει γι'
αυτήν μέλλον
στην Πόλη
πρέπει να
περιφρουρήσει
τη δυνατότητα
των μαθητών
της να συνεχίσουν
σε τουρκικά
Πανεπιστήμια.
Στο κάτω κάτω
οφείλει να
τους
εξασφαλίσει
το δικαίωμα
στην επιλογή.
Κι όμως...
Χρειάστηκαν
μάχες. Για τον
απλό λόγο ότι
αν και τα
μειονοτικά
Λύκεια
γίνονταν 4ετή,
τότε οι
μαθητές τους
θα
συμπλήρωναν 13
χρόνια
βασικής εκπαίδευσης:
6 χρόνια στο
Δημοτικό, τρία
στο Γυμνάσιο και
τέσσερα στο
Λύκειο. H
προφανής λύση
να γίνει 5ετής
η φοίτηση στο
Δημοτικό
προσέκρουσε
(και προσκρούει)
σε εμπόδια που
κατασκευάστηκαν
από συντεχνιακές
λογικές. Ο Δ.
Φραγκόπουλος
(και άλλοι
παράγοντες της
μειονότητας)
δεν επιθυμεί
να
δημοσιοποιήσει
τις αιτίες των
αντιδράσεων.
«'Όσο πιο μικρή
είναι μια
κοινότητα
τόσο πιο
ευάλωτη είναι
στις κακές γλώσσες.
H σχολική
χρονιά έχει
αρχίσει με
τους νέους όρους
κι εμείς τώρα
τρέχουμε με
νέες
προτάσεις στο
(τουρκικό)
υπουργείο
Παιδείας».
Ο
Δ.
Φραγκόπουλος
εξοργίστηκε
(κυριολεκτικώς)
από μία
ερώτηση:
Εσείς
γιατί δεν
φύγατε από την
Πόλη;
-
Γιατί στο
σπίτι μου έχω
καθρέφτη. Πώς
να κοιταχτώ. Αντέξαμε
τόσα και τόσα
όχι γιατί δεν
είχαμε άλλη
επιλογή. Αλλά
ακριβώς για το
αντίθετο. Και
τώρα που
δικαιωνόμαστε,
που οι εποχές
αλλάζουν, που η
Πόλη είναι
πάλι φιλόξενη
για Αρμένιους,
Ρωμιούς και
Εβραίους,
εμείς θα της
γυρίσουμε την
πλάτη;
Info
Άρη
Αμπατζή
«Μαρμαρωμένη
ρωμιοσύνη»,
Αθήνα 2005
ΛΙΒΑΝΗΣ
Marc
Ferro «Πώς
αφηγούνται
την Ιστορία
στα παιδιά»,
Αθήνα 2000 ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Ζακ
Λε Γκοφ
«Ιστορία και
μνήμη», Αθήνα 1998
ΝΕΦΕΛΗ
Ανδρέα
Πανταζόπουλου
«H δημοκρατία
της συγκίνησης»,
Αθήνα 2002 ΠΟΛΙΣ
Robert
Cooper «H διάσπαση
των εθνών»,
Αθήνα 2005 ΚΕΔΡΟΣ
Βαμικ
Ντ. Βολκάν -
Νόρμαν
Ίτσκοβιτς
«Ατατούρκ - μια
ψυχογραφία»,
Αθήνα 2005
ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ
Σίας
Αναγνωστοπούλου
«Τουρκικός
εκσυγχρονισμός»,
Αθήνα 2004
ΒΙΒΛΙΟΡΑΜΑ
Τζον
Φρίλι
«Κωνσταντινούπολη»,
Αθήνα 2004
ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ
EriK
J. Zurcher «Σύγχρονη
ιστορία της
Τουρκίας»,
Αθήνα 2004
ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ
DUYURU VE ETKİNLİKLERİMİZ